Một nghiên cứu mới đây cho thấy các nhà tâm thần học cần phải theo dõi những triệu chứng hưng cảm tinh vi trước khi kê đơn thuốc chống trầm cảm cho những bệnh nhân rối loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn trầm cảm vì có một nguy cơ rõ rệt đó là gây ra hưng cảm ở nhóm bệnh nhân này.
Trong một thử nghiệm lâm sàng được Bipolar Collaborative Network tiến hành, 176 bệnh nhân là người lớn bị rối loạn cảm xúc lưỡng cực giai đoạn trầm cảm đã được điều trị phối hợp thêm thuốc chống trầm cảm trong 10 tuần. Tác giả nhận thấy rằng những bệnh nhân xuất hiện hưng cảm do điều trị, chuyển đổi cảm xúc nhanh từ trầm cảm sang hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ, tăng cao rõ rệt mức độ hoạt động vận động, ngôn ngữ, lời nói dựa trên thang đánh giá tỷ lệ hưng cảm ở người trẻ tuổi (YMRS) so với các bệnh nhân không tham gia thử nghiệm này.
Những bệnh nhân xuất hiện hưng cảm do điều trị có tổng số điểm YMRS ban đầu cao hơn so với những bệnh nhân không bị hưng cảm do điều trị.
Bằng việc phân tích điểm YMRS, tác giả nhận thấy mối tương quan rõ rệt giữa hưng cảm do điều trị và điểm số cao hơn về hoạt động vận động, lời nói, ngôn ngữ ban đầu của bệnh nhân.
46 bệnh nhân xuất hiện hưng cảm sau 10 tuần thử nghiệm điều trị, những bệnh nhân hưng cảm nặng với điểm số là 4 hoặc lớn hơn (vừa và nặng) hoặc thay đổi trong khoảng 6-7 điểm (xấu hơn hoặc rất xấu) theo thang Clinical Global Impression dành cho rối loạn cảm xúc lưỡng cực (CGI-BP))
Các tác giả phân tích dữ liệu từ thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có đối chứng đã so sánh hiệu quả và sự an toàn của 3 thuốc chống trầm cảm: Velafaxine, Sertralin và Bupropion – được xem như một thuốc phối hợp để bình ổn cảm xúc. Thử nghiệm được tiến hành tại 6 nơi trên nước Mỹ, Netherlands và Đức. Một nhóm nghiên cứu tương tự trước đây cũng báo cáo trên Tạp chí Tâm thần học Mỹ cho rằng venlafaxine có nguy cơ cao nhất trong việc gây ra chuyển pha cảm xúc, còn bupropion có nguy cơ thấp nhất.
Nguyên nhân của việc chuyển đổi cảm xúc nhanh liên quan với sử dụng thuốc chông trầm cảm chưa được biết rõ. Một số thuốc chống trầm cảm như chống trầm cảm 3 vòng được biết đến như nguy cơ cao hơn trong việc gây ra chuyển đổi cảm xúc. Những nghiên cứu trước đây cũng chỉ ra rằng những bệnh nhân với những rối loạn có chu kỳ nhanh hoặc giai đoạn hỗn hợp dễ chuyển đổi cảm xúc khi dùng thuốc chống trầm cảm.
Tác giả Roy Perlis – Giám đốc Y khoa của Chương trình nghiên cứu và lâm sàng rối loạn lưỡng cực, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu di truyền người thuộc Bệnh viện Đa khoa Massachusett, Phó giáo sư Tâm thần học Trường Đại học Y khoa Harvard – trong một cuộc phỏng vấn đã nói: ” Cần phải nhấn mạnh rằng, những nghiên cứu kiểm chứng bằng giả dược cho thấy việc sử dụng thuốc chống trầm cảm (mục đích phối hợp để bình ổn cảm xúc) không hiệu quả hơn giả dược trong việc phối hợp với thuốc chỉnh khí sắc để điều trị ổn định cảm xúc của bệnh nhân rối loạn cảm xúc lưỡng cực”.
Vì vậy trước khi chúng ta nói về mối nguy cơ chuyển đổi cảm xúc, chúng ta cần cân nhắc xemcác mặt lợi hại của chúng, tác giả Perlis bổ xung, ông là nghiên cứu viên của chương trình thử nghiệm Tăng cường điều trị có hệ thống trong sức khỏe tâm thần đối với Rối loạn lưỡng cực (STEP-BD).
Dữ liệu từ thử nghiệm điều trị STEP-BD chỉ ra rằng những bệnh nhân rối loạn cảm xúc lưỡng cực có triệu chứng hưng cảm đồng thời với triệu chứng khởi phát của trầm cảm, được dùng thuốc chống trầm cảm không có hiệu quả hơn giả dược và còn có thể nặng hưng cảm lên (đăng trên Tạp chí Tin tức Tâm thần học số tháng 9/2007)
“Những điều mà nghiên cứu này làm rõ là trong số các nghiên cứu trước đây chỉ có một vài nghiên cứu có giá trị cho việc dự đoán chuyển đổi cảm xúc.Một trong những đặc điểm có liên quan rõ rệt đến chuyển đổi cảm xúc là các triệu chứng hưng cảm” Perlis nói. Nói một cách khác khi một bệnh nhân bị trầm cảm có thêm một vài triệu chứng hưng cảm là dấu hiệu cho thấy anh ta sắp bị hưng cảm hoặc ở giai đoạn hỗn hợp. “Anh càng gần triệu chứng hưng cảm thì anh càng nhanh bị hưng cảm sau một trị liệu chống trầm cảm. Điều này không đáng ngạc nhiên lắm. Tuy nhiên phát hiện này chưa đánh giá hết điểm quan trọng rằng tất cả những bệnh nhân trầm cảm cần phải được đánh giá cẩn thận về các triệu chứng hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ trước đây để bắt đầu hoặc thay đổi điều trị”, ông nhấn mạnh.
Nghiên cứu này được tổ chức Stanley Medical Research Institus tài trợ và đăng trên Tạp chí Tâm thần học Mỹ số tháng 11 năm 2008.
Kết hợp với những nghiên cứu tương tự khác, tác giả đã kết luận rằng: Những bệnh nhân rối loạn lưỡng cực giai đoạn trầm cảm có các triệu chứng hưng cảm tối thiểu ở giai đoạn đầu được điều trị những đợt chống trầm cảm ngắn có thể có nguy cơ gây ra hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ.
Các tác giả nhấn mạnh: “Việc thăm khám cẩn thận những triệu chứng hưng cảm cần được làm kỹ lưỡng trước khi điều trị chống trầm cảm trên bệnh nhân rối loạn lưỡng cực giai đoạn trầm cảm”.
BS. Nguyễn Thị Phước Bình
(Bệnh viện Tâm thần Thái Nguyên)
BS. Nguyễn Thị Phước Bình
(Bệnh viện Tâm thần Thái Nguyên)
