KHÁI NIỆM
Rối loạn tâm thần và hành vi kết hợp thời kì sinh đẻ gồm những rối loạn thường gặp như: trầm cảm, loạn thần, rối loạn hành vi tác phong…xảy ra trong vòng 6 tuần kể từ khi người phụ nữ sinh đẻ. Trong thời kì này người bệnh không mắc các tổn thương tại não hoặc bệnh lí nội khoa nặng gây ra rối loạn tâm thần, và các rối loạn tâm thần này cũng không phải là hậu quả việc sử dụng chất gây nghiện.
Trong quá trình mang thai và sinh đẻ phụ nữ phải đối mặt với nhiều mệt mỏi, phải thay đổi thói quen sinh hoạt, thay đổi trong các mối quan hệ, thay đổi hình dáng, sự quan tâm sức khỏe em bé…khiến người phụ nữ căng thẳng lo lắng, rất cần sự quan tâm của người chồng, gia đình, bạn bè.
Các triệu chứng trầm cảm
– Ba triệu chứng chính: Khí sắc trầm; Mất mọi quan tâm thích thú trong các hoạt động; Giảm năng lượng và tăng sự mệt mỏi.
– Bảy triệu chứng phổ biến khác: Giảm sự tập trung chú ý; Giảm tính tự trọng và lòng tự tin, khó khăn trong việc quyết định; Ý tưởng bị tội và không xứng đáng; Nhìn vào tương lai ảm đạm và bi quan; Ý tưởng và hành vi tự huỷ hoại hoặc tự sát; Rối loạn giấc ngủ; Thay đổi cảm giác ngon miệng với sự thay đổi trọng lượng cơ thể tương ứng.
Các triệu chứng loạn thần
Biểu hiện lâm sàng các triệu chứng loạn thần như ảo giác hoang tưởng
DỊCH TỄ HỌC
Nguy cơ xuất hiện các bệnh tâm thần ở phụ nữ trong giai đoạn sinh để cao gấp 22 lần so với các thời điểm khác trong cuộc đời, nguy cơ nhập viện tâm thần nhiều nhất trong 3 tháng đầu sau sinh. Tỷ lệ rối loạn tâm thần sau sinh khác nhau, thường 10 – 15%.
NGUYÊN NHÂN
Rối loạn tâm thần sau sinh là sự kết hợp nhiều yếu tố: hormon, tâm lý, xã hội…
Nguyên nhân sinh học
Rối loạn tâm thần sau sinh liên quan đến thay đổi hormone.
Nguyên nhân tâm lý
Khi đứa trẻ ra đời thay đổi nhiều trong cuộc sống người mẹ. Sự kiệt sức sau khi sinh, thiếu ngủ vì chăm sóc con ban đêm, sự thay đổi thói quen sinh hoạt, thay đổi trong các mối quan hệ…
Các stress gia đình và xã hội
Sự quan tâm chăm sóc của gia đình, người chồng có vai trò rất quan trọng, các sang chấn tâm lí trong cuộc sống, kinh tế khó khăn…
Nguyên nhân do tổn thương não
Trong thời kỳ mang thai đặc biệt là khi chuyển dạ người phụ nữ có nguy cơ rất cao bị tổn thương não như tắc mạch ối, nhồi máu não, nhiễm trùng…
Một số yếu tố nguy cơ
– Tuổi của mẹ còn quá trẻ, mang thai ngoài ý muốn.
– Khó khăn trong vấn đề chăm sóc trẻ, bệnh tật, giới tính.
– Phụ nữ có tiền sử rối loạn tâm thần trước khi mang thai.
ĐIỀU TRỊ
Cần phát hiện sớm nhất là giai đoạn 2 tuần sau sinh.
Tùy bệnh cảnh lâm sàng điều trị nội trú hoặc ngoại trú. Trong thời gian uống thuốc nên cho trẻ ngừng bú sữa mẹ.
Rối loạn trầm cảm sử dụng thuốc chống trầm cảm. Rối loạn loạn thần sử dụng thuốc chống loạn thần. Kết hợp trị liệu tâm lí (đặc biệt trầm cảm sau sinh).
TIÊN LƯỢNG
Điều trị thường tiến triển tốt, bệnh khỏi hoàn toàn. Các thuốc chống loạn thần, điều trị cảm xúc cần duy trì.
PHÒNG BỆNH
Tuyên truyền giáo dục tiền sản cho phụ nữ mang thai và chồng, cách chăm sóc bé, giảm những lo lắng căng thẳng.
Gia đình xã hội là môi trường tốt nhất đối với tâm lí sản phụ.
Khi phát hiện có dấu hiệu bất thường cần đi khám tại chuyên khoa tâm thần và phụ sản.
