Thách thức trong chẩn đoán và điều trị rối loạn lưỡng cực.

Rối loạn lưỡng cực: Thách thức chưa hồi kết trong chẩn đoán và điều trị

Buổi sinh hoạt khoa học chiều 13/5 tại Viện Sức khỏe Tâm thần

Chiều thứ Ba, ngày 13 tháng 5 năm 2025, tại Hội trường tầng 3 nhà T6, Viện Sức khỏe Tâm thần – Bệnh viện Bạch Mai đã tổ chức buổi sinh hoạt khoa học với chủ đề: “Thách thức trong chẩn đoán và điều trị rối loạn cảm xúc lưỡng cực”. Buổi sinh hoạt được chủ trì bởi PGS.TS. Nguyễn Văn Tuấn – Viện trưởng Viện Sức khỏe Tâm thần, với sự trình bày của hai báo cáo viên: PGS.TS. Trần Nguyễn Ngọc (Bộ môn Tâm thần – Trường Đại học Y Hà Nội) và BSCKII. Bùi Văn Lợi (Viện Sức khỏe Tâm thần).

Những thách thức nổi bật trong chẩn đoán RLLC

Báo cáo đã nhấn mạnh hàng loạt khó khăn trong thực hành lâm sàng, đặc biệt là tình trạng nhầm lẫn giữa rối loạn lưỡng cực (RLLC) và trầm cảm đơn cực, khiến nhiều bệnh nhân không được điều trị đúng hướng trong thời gian dài. Thống kê đáng chú ý từ nghiên cứu của Mary L. Phillips (2013) cho thấy có tới 80% bệnh nhân đến khám lần đầu trong pha trầm cảm nhưng chỉ khoảng 20% được chẩn đoán đúng, và thời gian trễ trong chẩn đoán có thể lên tới 5–10 năm.

Một vấn đề đáng báo động là nguy cơ bỏ sót pha hưng cảm nhẹ – đặc biệt khi biểu hiện không rõ ràng và không gây suy giảm chức năng, dễ bị bỏ qua nếu không khai thác kỹ tiền sử khí sắc và không có sự tham gia của người thân trong cung cấp thông tin.

Chẩn đoán RLLC ở trẻ em và thanh thiếu niên cũng được chỉ ra là đặc biệt khó khăn, do biểu hiện lâm sàng không điển hình, tỷ lệ triệu chứng dưới ngưỡng cao và dễ nhầm lẫn với các rối loạn khác như ADHD, rối loạn hành vi hay lo âu. Tổng quan của Afzal (2025) cho thấy tỷ lệ chẩn đoán sai ở nhóm tuổi này vẫn rất cao nếu không có sự phối hợp đánh giá từ nhiều nguồn.

Khoảng trống sinh học trong hỗ trợ chẩn đoán

Mặc dù nhiều nghiên cứu đã được triển khai nhằm tìm kiếm biomarker hỗ trợ chẩn đoán RLLC – như BDNF, IL-6, CRP, TNF-α, các chỉ dấu về rối loạn ty thể, bất thường vùng não (EEG, fMRI), biến thể di truyền (SNPs) – song vẫn chưa có chỉ dấu nào đạt độ nhạy và đặc hiệu đủ để ứng dụng trong thực hành lâm sàng. Theo PGS. Trần Nguyễn Ngọc, tâm thần học hiện đại vẫn phụ thuộc rất lớn vào kinh nghiệm lâm sàng, đây là hạn chế lớn cần khắc phục trong tương lai.

Những khó khăn trong điều trị: chuyển pha, tái phát và kháng thuốc

Ở phần hai của buổi sinh hoạt, PGS.TS. Trần Nguyễn Ngọc trình bày các rào cản trong điều trị RLLC, bao gồm:

• Nguy cơ chuyển pha khi sử dụng thuốc chống trầm cảm hoặc chất kích thích.

• Tỷ lệ tái phát cao ngay cả khi đã điều trị duy trì bằng các thuốc như lithium, valproate hay quetiapine.

• Thách thức trong điều trị RLLC chu kỳ nhanh, với tỷ lệ kháng thuốc lên đến 60%

• Thiếu vắng sự phối hợp với liệu pháp tâm lý và hỗ trợ xã hội, dẫn đến kém tuân thủ điều trị và tái phát nặng hơn.

Tầm nhìn tương lai: Chẩn đoán sớm – Điều trị cá thể hóa

Buổi sinh hoạt kết thúc bằng phần thảo luận sôi nổi của các y bác sĩ về hướng đi mới trong tiếp cận RLLC: ứng dụng dữ liệu đa tầng, trí tuệ nhân tạo và điều trị cá thể hóa. Việc kết hợp giữa lâm sàng, di truyền, hình ảnh học và các yếu tố sinh học sẽ là chìa khóa để cải thiện tiên lượng và chất lượng sống cho người bệnh.

💬 PGS.TS. Nguyễn Văn Tuấn chia sẻ:
“Chúng ta cần tiếp tục đào sâu nghiên cứu, nâng cao năng lực chẩn đoán và tăng cường truyền thông chuyên môn để hướng tới một hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần chính xác – nhân văn – toàn diện.”

Buổi sinh hoạt đã thành công trong việc cập nhật kiến thức, tăng cường chia sẻ kinh nghiệm lâm sàng và thúc đẩy tư duy đổi mới – khẳng định cam kết lâu dài của Viện Sức khỏe Tâm thần trong nâng cao chất lượng điều trị và chăm sóc người bệnh rối loạn lưỡng cực tại Việt Nam.