Trầm cảm ở vị thành niên – Khi “cơn bão lặng” gầm thét trong tâm hồn trẻ
Trầm cảm ở tuổi vị thành niên là một trong những vấn đề sức khỏe tâm thần đang ngày càng gia tăng nhưng vẫn thường bị hiểu lầm hoặc bỏ qua. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có đến 10-20% trẻ vị thành niên gặp phải các rối loạn tâm thần, trong đó trầm cảm là phổ biến nhất.
Tại Việt Nam, con số này dao động từ 5-8%, nhưng thực tế có thể cao hơn nhiều do chưa được phát hiện kịp thời. Hai câu chuyện dưới đây là hồi chuông cảnh tỉnh về những nguy cơ và hậu quả nghiêm trọng của trầm cảm nếu không được can thiệp đúng lúc.
Hai câu chuyện cảnh tỉnh
🔸 N.T.L (19 tuổi, sinh viên): Luôn cảm thấy bị so sánh, mâu thuẫn với em trai, L. rơi vào khủng hoảng sau khi cha bị bệnh nặng. Cô có dấu hiệu mất ngủ, sụt cân, xa lánh bạn bè, lên kế hoạch tự sát bằng dây thừng. Rất may, gia đình đã kịp đưa cô tới Viện Sức khỏe Tâm thần, nơi cô được chẩn đoán trầm cảm nặng không loạn thần.
🔸 N.T.H (15 tuổi, học sinh): Sống trong môi trường gia đình đầy bạo lực, bị bạn bè bắt nạt, H. dần khép kín, tự làm đau bản thân và uống thuốc diệt chuột để tự tử. Em nhập viện trong tình trạng nguy kịch, được chẩn đoán trầm cảm nặng kèm hành vi tự sát và stress kéo dài.
Nguyên nhân trầm cảm: Không chỉ là buồn
Theo BSCKII. Bùi Văn Lợi (Viện Sức khỏe Tâm thần), trầm cảm ở tuổi vị thành niên thường bắt nguồn từ sự kết hợp của:
- Yếu tố sinh học: Di truyền, mất cân bằng hóa chất thần kinh như serotonin, dopamine…
- Tác động tâm lý – xã hội: Ly hôn, áp lực học tập, bắt nạt, lạm dụng, thiếu sự quan tâm…
- Tính cách cá nhân: Nhạy cảm, ít chia sẻ, phản ứng mạnh với các sự kiện căng thẳng.
Dấu hiệu nhận biết sớm
Đừng bỏ qua những thay đổi tưởng chừng “bình thường” ở tuổi teen:
🧠 Cảm xúc: Buồn bã kéo dài, dễ cáu gắt, mất hứng thú với sở thích cũ, tự ti, cảm giác vô vọng, nghĩ đến cái chết.
🧍♀️ Hành vi: Mất ngủ hoặc ngủ nhiều, chán ăn/sụt cân, học hành sa sút, tự gây thương tích, nói về cái chết.
🧩 Nhận thức: Giảm khả năng tập trung, khó đưa ra quyết định, nhìn cuộc sống u ám.
Ở tuổi dậy thì, trầm cảm có thể biểu hiện qua cáu kỉnh thay vì buồn bã – điều rất dễ nhầm với “khủng hoảng tuổi teen”.
Khi nào cần đưa trẻ đi khám?
Hãy tìm đến bác sĩ chuyên khoa khi trẻ có các biểu hiện sau:
- Nghĩ đến hoặc có hành vi tự sát, tự làm đau bản thân.
- Triệu chứng kéo dài hơn 2 tuần và ảnh hưởng đến sinh hoạt, học tập.
- Có tiền sử gia đình hoặc môi trường sống bất ổn.
Điều trị & phòng ngừa
Việc phát hiện sớm và điều trị kịp thời giúp trẻ hồi phục và ngăn tái phát. Các phương pháp hiệu quả bao gồm:
- Liệu pháp tâm lý (CBT, BA, IPT…)
- Thuốc điều trị trầm cảm (SSRIs…)
- Trắc nghiệm tâm lý và thăm dò chức năng não (fMRI, EEG…)
Phòng ngừa bắt đầu từ sự quan tâm:
👨👩👧 Gia đình: Lắng nghe con, tránh so sánh, can thiệp khi thấy trẻ có dấu hiệu stress.
🏫 Nhà trường: Xây dựng hệ thống tư vấn tâm lý, giáo dục kỹ năng đối mặt áp lực.
👦 Bản thân trẻ: Khuyến khích tham gia thể thao, nghệ thuật, chia sẻ cảm xúc.
Thông điệp từ Viện Sức khỏe Tâm thần – Bệnh viện Bạch Mai
“Trầm cảm không phải là sự yếu đuối. Đừng ngại tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia.”
– BSCKII. Bùi Văn Lợi
Viện Sức khỏe Tâm thần – Bệnh viện Bạch Mai là cơ sở tuyến đầu trong khám, điều trị và hỗ trợ tâm lý cho trẻ vị thành niên. Với đội ngũ bác sĩ đầu ngành, hệ thống chẩn đoán hiện đại và liệu pháp tiên tiến, chúng tôi luôn sẵn sàng đồng hành cùng gia đình trong hành trình chăm sóc sức khỏe tâm thần cho trẻ.
📞 Liên hệ ngay khi cần:
📍 Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai
📱 0984.104.115 hoặc 0243.576.5344
🌐 Facebook: Ninh Vietnam (https://www.facebook.com/nimh.vietnam)
Hãy hành động trước khi quá muộn! Mỗi cái ôm, mỗi lần lắng nghe có thể là “chiếc phao” cứu sinh cho những tâm hồn non nớt đang vùng vẫy trong thầm lặng.
